بررسی اثر بقایای گیاهی کلزا، خاک ورزی و مقدار کود نیتروژن برکشت دوم پنبه

عنوان کامل: بررسی اثر بقایای گیاهی کلزا، خاک ورزی و مقدار کود نیتروژن برکشت دوم پنبه در استان گلستان

تعداد صفحات: 112

دسته: کشاورزی

---

چکیده

سطح زیر کشت پنبه در کشور در سالهای اخیر به میزان بسیار زیادی کاهش یافته است. با توجه به این کاهش سطح زیر کشت پنبه بعنوان کشت اول در استان گلستان جهت جبران آن و استفاده بهینه از نیروی کارگری و کارخانجات مرتبط با آن، توجه به کشت دوم پنبه در استفاده بهینه از زمین پس از برخی از محصولات زراعی از قبیل کلزا ضروری به نظر میرسد. این آزمایش به منظور بررسی اثر مدیریت بقایای کاه و کلش کلزا، عملیات خاک ورزی و مصرف کود نیتروژن مازاد بر نیاز کودی، در کشت دوم پنبه پس از کلزا،   در سال 1384 در ایستگاه تحقیقات پنبه هاشم آباد گرگان انجام پذیرفت. آزمایش بصورت بلوکهای خرد شده نواری (strip split plot) با چهار تکرار شامل عوامل خاک ورزی دیسک و شخم بعلاوه دیسک و سه نوع مدیریت بقایای کاه و کلش کلزا شامل باقی گذاردن بقایا، خرد کردن بقایا با دستگاه چاپر و جمع آوری و خارج کردن بقایا از مزرعه که به ترتیب بصورت افقی و عمودی تصادفی در هر بلوک قرار گرفتند. سپس هر یک از کرتهای حاصل به دو قسمت مساوی تقسیم شده و مصرف کود نیتروژن به مقدار توصیه کودی و 20 کیلو گرم در هکتار مازاد براین مقدار بعنوان کرتهای فرعی در آن اعمال گردید. نتایج نشان داد که افزایش کود نیتروژن در ابتدای فصل رشد، در بهبود استقرار گیاهچه های پنبه موثر بوده است و باقی گذاردن بقایا سبب افزایش تعداد شاخه های رویا شده ولی بر شاخه های زایا تاثیر معنی داری نداشته است. همچنین وجود بقایا سبب بهم زدن تعادل نیتروژن خاک شده بطوریکه افزودن نیتروژن اضافه به خاک اجتناب ناپذیر است و اثر کود نیتروژنه حتی تا چین اول محسوس بود. اثر کود مازاد در هر دو عملیات خاک ورزی دیسک و شخم و دیسک نسبت به شاهد (مقدار توصیه شده) بر عملکرد چین اول معنی دار بود. به طور کلی نتایج این آزمایش نشان داد که بهترین ترکیب تیماری موثر بر عملکرد پنبه در کشت دوم پس از کلزا شامل جمع آوری بقایا، اعمال دیسک و استفاده از کود نیتروژن مازاد می باشد ولی بررسی بیشتر در مدیریت بقایا و کود نیتروژن مصرفی می تواند در راستای عدم حذف بقایای کلزا در تحقیقات آتی مدنظر قرار گیرد.     

 

مقدمه

انسان برای تامین غذا و افزایش تولید ابتدا سطح زیر کشت را گسترش داد که این عمل با اختراع ماشین آلات کشاورزی همراه بود. مرحله بعدی با افزایش تولید در واحد سطح از طریق بکارگیری ارقام اصلاح شده پر محصول، مبارزه با آفات و بیماری های گیاهی، استفاده از کودهای شیمیایی و انرژی های فسیلی همراه بود. سپس کاهش ضایعات پس از تولید و استفاده از صنایع تبدیلی و غذایی مد نظر واقع شد. اکنون علاوه بر افزایش تولید ثبات آن نیز مطرح است. لذا به نظر می رسد که باید سیستم های مختلف زراعی و پتانسیل تولید آن مورد بررسی قرار گیرد (16).

توسعه وگسترش بهره وری از سیستم های کشاورزی متراکم طی ده های اخیر با توجه به نیاز روز افزون جوامع بشری به منابع غذایی و پوشاک به نحوه چشمگیری افزایش یافته است. نیاز به تامین غذای بشر در برخی موارد به حدی جدی است که حتی برخی از کشور های در حال توسعه نیز که از تکنولوژی مورد لزوم اجرای این چنین سیستم تولید نیز برخوردار نیستند، مجبور به ورود تکنولوژی ناسازگار با عوامل بومی و ذاتی تولید خود جهت دست یابی به منابع تغذیه ای بیشتر شده اند. اجرای چنین سیستم هایی که بیشتر به سمت تک کشتی گرایش دارند، به شدت موجب ساده شدن اکوسیستم های زراعی شده که نتیجه این امر عدم ثبات بیش از پیش این گونه کشت ها می باشد. ثبات تولید در چنین سیستم هایی که در کشت های مداوم دیده می شوند، مستلزم شخم زدن های مکرر، آبیاری مداوم به جهت کاهش نفوذ پذیری خاک و کاهش ظرفیت نگهداری آب، برنامه های فشرده کوددهی و تغذیه مصنوعی به دلیل عدم حاصلخیزی ذاتی خاک به خاطر حذف زنجیره ریزه خواری و غیره در این گونه سیستم های تولید می باشد. این در حالی است که در برخی موارد کشت های متوالی هر ساله مقادیر قابل توجهی از بقایا را پس از هر برداشت بر سطح مزرعه باقی می گذارند که به دلیل عدم فرصت زمانی کافی جهت تجزیه آنها یا به دلیل نبود شرایط مطلوب تجزیه و یا کافی نبودن جمعیت میکروبی، تجزیه بیشتر این بقایا دچار اختلال گردیده و عملا دست نخورده باقی می مانند. مقادیر بالای بقایا در خاک به طرق فیزیکی یا شیمیایی و بیولوژیکی روی سبز شدن و رشد گیاه بعدی تاثیر می گذارند. در شرایط تجمع زیاد بقایا، بذر، ممکن است با خاک تماس بر قرارنکند و یا به علت دماهای پائین تر بستر بذر، جوانه زنی به تاخیر افتاده، عوامل بیماریزای خاکزی توسعه بیشتری پیداکنند و یا تجزیه بقایا منجر به تولید مواد سمی در محیط بستر کشت گردد که مجموعه این تاثیرات     می تواند بر جوانه زنی، سبز شدن بذور و رشد و نمو بوته ها تاثیر سوء بگذارند (58، 72، 77، 78، 98، 115، 118، 120، 125، 140، 147). در این سیستم ها اهمیت زنجیره غذایی ریزه خواری (تجزیه گنندگان) به شدت کاهش یافته و مراحل حیاتی چرخه های مختلف غذایی تقریبا از بین می روند. تعادل، سرعت و سیر مواد غذایی که از خصوصیات بارز اکوسیستم های طبیعی است بوسیله مواد غذایی ورودی از خارج سیستم جایگزین می شوند و این امر به تخلیه مواد غذایی خاک منجر می گردد. با تخلیه مواد غذایی، مقدار محصول نیز کاهش می یابد و عملکرد زیاد فقط با وارد کردن کود های شیمیایی به داخل سیستم حاصل می شود. از آنجایکه در الگوی کشت هر منطقه گنجانیدن کشت غلات و بویژه گندم چه از نظر مسائل اقتصادی و چه از نظر مسائل زراعی از اهمیت خاصی بر خوردار می باشد و با توجه به سیستم کاشت، داشت و برداشت، هر ساله مقادیر متنابهی از بقایای کاه و کلش گندم بر سطح مزرعه باقی مانده یا سوزانیده شده و یا برداشت و یا به داخل خاک برگشت داده می شود. آگاهی از تاثیرات این بقایا نتایج مطلوبی را بر بازدهی تولید در زراعت های پس از آن  می تواند در برداشته باشد. از جمله موارد تاثیر مثبت بقایا گیاهی در خاک می توان به افزایش ظرفیت جذب و تبادل عناصر غذایی و آب و  بهبود ساختمان خاک اشاره کرد. با این حال بقایا با افزایش نسبت C/N خاک موجب افزایش رشد و فعالیت میکروارگانیزم ها و در نتیجه افزایش قدرت رقابت آنها در مقایسه با گیاه در حال رشد برای جذب بیشتر نیتروژن از خاک   می گردد. بعلاوه مقدار زیاد بقایا موجب عدم تماس مطلوب بذر با خاک و در نتیجه تاخیر جوانه زنی و یا ایجاد گیاهچه های بیمار در مراحل اولیه رشد به خاطر گسترش بیشتر عوامل بیماریزای خاکزی در دمای پائین تر بستر کشت می گردد. بدین لحاظ لازم است تا آزمایشاتی به منظور تاثیر گذاری بقایا گیاهی کلزا بر درصد سبز، عملکرد و اجزای عملکرد پنبه در کشت دوم آن و نیز خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک انجام شود (50).

فهرست

مقدمه1
فصل اول
کلیات7
1-1- کلزا7
1-2- پنبه9
1-3- آللوپاتی11
1-4- سیستمهای کشت15

فصل دوم
بررسی منابع19
2-1- کشت دوم پنبه پس از کلزا19
2-2 – مراحل نمو پنبه23
2-3- مدیریت بقایای گیاهی در کشت دوم پنبه24
2-3-1- نقش بقایای گیاهی بر مواد آلی خاک29
2-3-2- اثر شخم بر بقایا در کشت دوم پنبه31
2-3-3- اثر آللوپاتیک بقایای گیاهی بر کشت دوم پنبه پس از کلزا32
2-4- نیتروژن در پنبه32
2-4-1- نقش نیتروژن درگیاه32
2-4-2- تاثیر بیش بود و کمبود نیتروژن در پنبه34
2-4-3- نقش آب در کارائی نیتروژن در پنبه36
2-4-4- مصرف کود نیتروژن در پنبه36

فصل سوم
مواد و روشها40
3-1- محل و موقعیت اجرای طرح40
3-2- نحوه اجرای طرح40
3-3- مراحل اجرا41
3-4- رقم پنبه مورد کشت43
3-5- صفات مورد بررسی43
3-6- تجزیه و تحلیل آماری44

فصل چهارم
نتایج50
4-1- تاثیر بقایای کلزا، عملیات خاک ورزی و کود نیتروژنه بر استقرار پنبه50 4-2- تاثیر بقایای کلزا، عملیات خاک ورزی و کود نیتروژنه بر رشد رویشی پنبه53٫
4-3- تاثیر بقایای کلزا، عملیات خاک ورزی و کود نیتروژنه بر رشد زایشی پنبه59
4-4- تاثیر بقایای کلزا، عملیات خاک ورزی و کود نیتروژنه بر چینهای برداشت 67
و وزن تک غوزه و عملکرد کل
بحث76

نتیجه گیری کلی85
پیشنهادات86
منابع مورد استفاده87

فهرست جداول

3-1- آمار 20 ساله ایستگاه هوا شناسی هاشم آباد گرگان در ماههای مورد کشت  45
از سال 1363 تا 1383
3-2- آمار ایستگاه هواشناسی هاشم آباد گرگان در ماههای مورد کشت در 46
سال آزمایش (1384)
3-3- علامات اختصاری بکار گرفته شده در طرح47
3-4- نقشه طرح آزمایشی در مزرعه48
3-5- نتایج آزمون خاک قطعه آزمایشی48
4-1- میانگین مربعات حاصل از تجزیه واریانس صفات مورد بررسی در بررسی اثر74
بقایای گیاهی کلزا، خاک ورزی و مقدار کود نیتروژن در کشت دوم پنبه
4-2- مقایسه میانگین اثرات اصلی صفات مورد بررسی در بررسی اثر بقایای گیاهی75
کلزا، خاک ورزی و مقدار کود نیتروژن در کشت دوم پنبه به روش دانکن
4-3- مقایسه میانگین اثرات متقابل صفات مورد بررسی در بررسی اثر بقایای گیاهی76
کلزا، خاک ورزی و مقدار کود نیتروژن در کشت دوم پنبه به روش دانکن

فهرست اشکال

4-1- تاثیر عملیات خاک ورزی بر در صد استقرار پنبه در کشت دوم پس از کلزا51
4-2- تاثیر بقایای گیاهی بر درصد استقرار  پنبه در کشت دوم پس از کلزا51
4-3- تاثیر کود نیتروژن بر درصد استقرار پنبه در کشت دوم پس از کلزا51
4-4- اثر بقایای گیاهی و عملیلات خاک ورزی بر درصد استقرار51
4-5- اثر کود نیتروژن و عملیلات خاک ورزی بر درصد استقرار52
4-6- اثر بقایای گیاهی و کود نیتروژن بر درصد استقرار پنبه در کشت دوم پس از کلزا52
4-7- تاثیر عملیات خاک ورزی بر روند ارتفاع پنبه در کشت دوم پس از کلزا56
4-8- تاثیر بقایای گیاهی بر روند ارتفاع پنبه در کشت دوم پس از کلزا56
4-9- تاثیر کود نیتروژن بر روند ارتفاع پنبه در کشت دوم پس از کلزا56
4-10- اثر بقایای گیاهی و عملیات خاک ورزی بر ارتفاع پنبه در کشت دوم پس از کلزا56
4-11- اثر کود نیتروژن و عملیات خاک ورزی بر ارتفاع پنبه در کشت دوم پس از کلزا57
4-12- اثر بقایای گیاهی و کود نیتروژن بر ارتفاع پنبه در کشت دوم پس از کلزا57
4-13- اثر بقایای گیاهی و عملیات خاک ورزی بر تعداد شاخه رویا57
4-14- اثر کود نیتروژن و عملیات خاک ورزی بر تعداد شاخه رویا57
4-15- اثر بقایای گیاهی و کود نیتروژن بر تعداد شاخه رویا پنبه در کشت دوم پس از کلزا58
4-16- اثر بقایای گیاهی و عملیات خاک ورزی بر تعداد شاخه زایا58
4-17- اثر کود نیتروژن و عملیات خاک ورزی بر تعداد شاخه زایا58
4-18- اثر بقایای گیاهی و کود نیتروژن بر تعداد شاخه زایا پنبه در کشت دوم پس از کلزا58
4-19- تاثیر عملیات خاک ورزی برروند غنچه دهی پنبه در کشت دوم پس از کلزا62
4-20- تاثیر بقایای گیاهی بر روند غنچه دهی پنبه در کشت دوم پس از کلزا62
4-21- تاثیر کود نیتروژن بر روند غنچه دهی پنبه در کشت دوم پس از کلزا62
4-22- اثر بقایای گیاهی و عملیات خاک ورزی بر اوج غنچه دهی62
4-23- اثر کود نیتروژن و عملیات خاک ورزی بر اوج غنچه دهی63
4-24- اثر بقایای گیاهی و کود نیتروژن بر اوج غنچه دهی پنبه در کشت دوم پس از کلزا63
4-25- تاثیر عملیات خاک ورزی بر روند گلدهی پنبه در کشت دوم پس از کلزا63
4-26- تاثیر بقایای گیاهی بر روند گلدهی پنبه در کشت دوم پس از کلزا63
4-27- تاثیر کود نیتروژن بر روند گلدهی پنبه در کشت دوم پس از کلزا64
4-28- اثر بقایای گیاهی و عملیات خاک ورزی بر اوج گلدهی64
4-29- اثر کود نیتروژن و عملیات خاک ورزی بر اوج گلدهی64
4-30- اثر بقایای گیاهی و کود نیتروژن بر اوج گلدهی پنبه در کشت دوم پس از کلزا64
4-31- تاثیر عملیات خاک ورزی بر روند غوزه دهی پنبه در کشت دوم پس از کلزا65
4-32- تاثیر بقایای گیاهی بر روند غوزه دهی پنبه در کشت دوم پس از کلزا65
4-33- تاثیرکود نیتروژن بر روند غوزه دهی پنبه در کشت دوم پس از کلزا65
4-34- اثر بقایای گیاهی و عملیات خاک ورزی بر تعداد غوزه65
4-35- کود نیتروژن و عملیات خاک ورزی بر تعداد غوزه پنبه در کشت دوم پس از کلزا66
4-36- اثر بقایای گیاهی و کود نیتروژن بر تعداد غوزه پنبه در کشت دوم پس از کلزا66
4-37- اثر بقایای گیاهی و عملیات خاک ورزی بر وزن تک غوزه70
4-38- اثر کود نیتروژن و عملیات خاک ورزی بر وزن تک غوزه70
4-39- اثر بقایای گیاهی و کود نیتروژن بر وزن تک غوزه پنبه در کشت دوم پس از کلزا70
4-40- اثر بقایای گیاهی و عملیات خاک ورزی بر عملکرد چین اول70
4-41- اثر کود نیتروژن و عملیات خاک ورزی بر عملکرد چین اول71
4-42- اثر بقایای گیاهی و کود نیتروژن بر عملکرد چین اول پنبه در کشت دوم پس از کلزا71
4-43- اثر بقایای گیاهی و عملیات خاک ورزی بر عملکرد چین دوم71
4-44- اثر کود نیتروژن و عملیات خاک ورزی بر عملکرد چین دوم71
4-45- اثر بقایای گیاهی و کود نیتروژن بر عملکرد چین دوم72
4-46- اثر بقایای گیاهی و عملیات خاک ورزی بر عملکرد کل72
4-47- اثر کود نیتروژن و عملیات خاک ورزی بر عملکرد کل72
4-48- اثر بقایای گیاهی و کود نیتروژن بر عملکرد کل پنبه در کشت دوم پس از کلزا72

جهت دانلود محصول اینجا کلیک نمایید